مانند هر علم دیگری، چاپ مقاله نیز دارای مفاهیم اختصاصی است که آشنایی با آنها میتواند برای پژوهشگران مناسب باشد. آشنایی با این مفاهیم باعث میشود پژوهشگر در زمان مناسب تصمیم دقیق و فوری اخذ نماید و بتواند در فرآیند چاپ و پذیرش مقاله مشکلات خود را حل نماید. در زیر به معرفی برخی از این مفاهیم و اصطلاحات میپردازیم. با چاپ مقاله اوج دانش همراه باشید.
آشنایی با مفاهیم رایج در چاپ مقاله برای پژوهشگران
۱- Manuscript: به معنی حالت پیش نویس قبل از چاپ مقاله است. یعنی به نسخه پیش نویس مقاله که به مجله ارسال شده ولی هنوز مورد تایید قرار نگرفته باشد گفته میشود.
۲- Paper: وقتی manuscript مورد تایید یک مجله قرار میگیرد و در آن مجله چاپ میشود عنوان paper به آن داده میشود. این عنوان اغلب برای مقالات چاپ شده دانشجویان و پژوهشگران اطلاق میگردد.
۳- Publishing process: فرآیند چاپ و پذیرش است که در آن مجلات علمی مراحل متوالی را برای پژوهشگران تدوین و مشخص میکنند و پژوهشگران نیز برای چاپ و پذیرش مقاله خود در آن مجله ملزم به رعایت دقیق این مراحل و جزیات آن میباشند.
۴- Submit: به سادگی یعنی ارسال مقاله. ارسال مقاله به مجله جهت قرارگرفتن آن در فرآیند داوری و بررسی را سابمیت مقاله میگویند. سابمیت مقاله یکی از حساسترین مراحل چاپ مقاله است که باید به جزییات موجود در ان دقت نمود.
۵- Reviewers: منظور از این مفهوم اشاره به داور یا داوران مجله است. معمولاً داوران مجله اساتیدی هستند که با مجله همکاری میکنند و به بررسی علمی مقاله میپردازند (فرآیند داوری مقاله و چگونگی تصمیم گیری نهایی ادیتور).
۶- Editor in chief: معمولاً صاحب امتیاز یا مدیر مسئول مجله میباشد. مدیر مسول مجله اولین فردی است که به بررسی اجمالی مقاله میپردازد و در صورت تایید آن مقاله را برای داوری، به داوران ارسال میکند. همچنین، این فرد مسئول اصلی کلیه مراحل چاپ و پذیرش مقاله در مجله میباشد و نامه پذیرش و تاریخ چاپ مقاله را یا اطلاع رد شدن مقاله را به مولفین اطلاع میدهد. ادیتور اصلی حتی میتواند در نظریه داوران نسبت به کیفیت مقاله مداخله کند و حتی مقالهای که مثلاً از سوی داوران به صورت ۵۰ ۵۰ قبول شده است را رد یا پذیرش نهایی کند.
۷- Corresponding author: به معنای نویسنده مسئول است. در مقالات معمولاً یک فرد به عنوان نویسنده مسئول انتخاب میشود و معمولاً شماره تماس، آدرس ایمیل و آدرس پستی محل کار یا زندگی وی در مقاله درج میشود. نویسنده مسئول همان نماینده نویسندگان میباشد که ادیتور اصلی مجله تمایل دارد با او در تماس باشد (آیا می توان در یک مقاله دو نویسنده مسئول تعیین کرد؟).
۸- Template: به معنای شکل ظاهری و قالب آن است. هر مجلهای برای چاپ مقالات خود یک شکل ظاهری و قالب برای آن تعبیه میکند و از مولفین میخواهد برای متحد الشکل شدن مقالات، میبایست مقاله خود را در قالب خاصی آرایش مجدد کنند. برای مثال، از چه فونتی برای نگارش استفاده شود، شکل ظاهری جداول چگونه باشد، حاشیه مقاله به چه اندازه باشد و موارد دیگر.
۹- Affiliation: همان وابستگی سازمانی است. تقریباً هر پژوهشگری که به نگارش مقاله اقدام میکند در یک سازمانی یا در حال تحصیل است یا در حال کار. مجلات معمولاً از نویسندگان درخواست میکنند اطلاعات مربوط به محل تحصیل یا کار خود را بر روی مقاله و بلافاصله بعد از نام خود ذکر کنند. وابستگیهای سازمانی برای دانشگاه یا محل کار بسیار مهم است زیرا باعث معرفی آنها در سطح دنیا میشود (افیلیشن یا وابستگی سازمانی (Affiliation) و آشنایی با آن).
۱۰- Publication fee: بسیاری از مجلاتی که معمولاً open access هستند در قبلا چاپ مقاله از مولفان هزینه چاپ دریافت میکنند. این هزینه معمولاً همزمان با ارسال نامه پذیرش برای مولفان به آنها اطلاع داده میشود. در صورت عدم پرداخت هزینه چاپ، مقاله به چاپ نهایی نخواهید رسید.
۱۱- Acceptance letter: به معنای نامه پذیرش است. نامه پذیرش به مفهوم پذیرش نهایی چاپ مقاله در یک مجله است که به صورت نامهای در قالب پی دی اف یا به صورت ایمیل به نویسنده مسئول و گاهاً به همه نوینسدگان اطلاع رسانی میشود. تنها در این صورت است که مولفان مطمئن میشوند که مقاله آها در مجله مزبور چاپ خواهد شد (نامه پذیرش مقاله و سوالات متداول پژوهشگران درباره آن).
۱۲- Peer review: داوری بیهمتا: معمولاً بسیاری از مجلات مقاله را جهت داوری به دو یا سه داور ارسال میکنند که بررسی کیفی محتوای آن از دیدگاههای مختلف صورت گیرد. در این نوع داوری، معمولاً مقاله از دیدگاههای نظری، روش تحقیق، آمار و مسائل اخلاقی مورد بررسی دقیق قرار میگیرد.
۱۳- Blind review: ادیتور مجله برای اینکه داوران مجله تحت تاثیر اسامی مولفان و یا روزمه آنها قرار نگیرند، از مولفان درخواست میکنند که مقاله را بدون نام مولفان به آنها سابمیت کنند. مقاله دریافت شده از سوی ادیتور طبیعتا بدون نام است و زمانی که مقاله برای داوران ارسال میشود، داوران مجله هیچگونه اطلاعی از نام مولفان و سوابق آنها ندارند. به این فرآیند اصطلاحاً داوری کور گفته میشود تا از هرگونه سوگیری در فرآیند داوری جلوگیری شود.
۱۴- Scope: هر مجلهای برای چاپ مقاله اسکوپی دارد که خارج از آن اسکوپ مقاله پذیرش نمیکند. برای مثال اگر اسکوپ مجله در برق قدرت باشد، از پذیرش مقالات در اسکوپ بروق الکترونیک ممانعت خواهد کرد. قبل از ارسال مقاله، مولفان حتماً باید از اسکوپ مجله اطلاع داشته باشند تا مقاله غیرمرتبط به مجله ارسال نکنند.
۱۵- IF یا Impact factor: ضریب تاثیر هم گفته میشود که معمولاً با عدد یا با Q1 تا Q4 معمولاً در مجلات اسکوپوس نشان داده میشود. این عدد میزان تاثیر مجله را در حیطه یا اسکوپی که در آن مقاله چاپ میکند نشان میدهد. هرچقدر این عدد بزرگتر باشد به منزله اثرگذاری زیاد مجله میباشد. در مجلات اسکوپوس Q1 بالاترین صریب تاثیر و Q4 پایینترین ضریب تاثیر را نشان میدهد (انواع مختلف ضریب تاثیر و جایگزین های IF را بشناسید).
۱۶- Global impact factor: ضریب تاثیری است که معمولاً از سوی ادیتور مجله برای خود مجله محاسبه میشود و فاقد هرگونه اعتبار به لحاظ علمی است.
۱۷- Index: ایندکس برای مجلات بسیار مهم است. در واقع، به وسیله ایندکس مجله است که میتوان ارزیابی نمود مجله چقدر دارای اعتبار و ارزش است. معمولاً تمامی وب سایت های مجله گزینه یا منویی با نام Index در خود دارند که با ورود به آن میتوان مشاهده کرد مجلات مقاله در چه پایگاههایی نمایه خواهد شد. پایگاهایی مانند اسکوپوس، کلاریویت آنالیتیکس، ISC، گوگل اسکولار، پابمد و …
۱۸- Special issue: به معنای شماره ویژه است. برخی مجلات، گاهاً اقدام به چاپ شماره ویژه میکنند. شماره ویژه معمولاً برای چاپ مقالات کنفرانسها، سمپوزیومها و یا چاپ مقالاتی که در یک حیطه بسیار خاص هستند صورت میگیرد.
۱۹- Regular issue: شماره عادی برای چاپ مقالات که معمولاً در بخش آرشیو میتوان به آن دسترسی پیدا کرد.
۲۰- Fast review: برخی اوقات بنابه درخواست مولفان از مجلات، مقاله آنها خارج از نوبت عادی داوری قرار میگیرد تا فرآیند داوری سریعتر شکل گیرد. در این صورت معمولاً مولفان هزینه داوری سریع را باید به مجله پرداخت کنند و مجله نیز موظف است در کوتاهترین زمان ممکن نتیجه داوری را به مولفان ارایه کند. نتیجه فارغ از مبلغی که مولفان به خاطر داوری سریع میپردازند احتمال دارد رد یا پذیرفته شود.
۲۱- Galley proof: در مرحله نهایی چاپ، ادیتور مجله اقدام به ارسال نسخه قبل از چاپ مقاله به نویسندگان میکند که نویسندگان باید آن را مطالعه کنند و تمامی مواردی که به نظر آنها دارای اشکال و یا ایراد است برطرف کنند. این ایرادات صرفاً در بخش مشخصات نویسندگان احتمال دارد که رخ دهد. به این نسخه، نسخه پروف گفته میشود (پروف مقاله یا Galley Proofs چیست؟).
